Jacques Chapiro, właściwie Jakow Szapiro, urodził się 13 czerwca 1897 roku w żydowskiej rodzinie zamieszkującej łotewski Dyneburg. Edukację artystyczną rozpoczął w wieku dziesięciu lat w warsztacie snycersko-rzeźbiarskim ojca, od 1915 uczył się w Szkole Sztuk Pięknych w Charkowie, by trzy lata później przenieść się do akademii kijowskiej.

W porewolucyjnej Rosji, dla której tworzył plakaty propagandowe i murale, stał się funkcjonariuszem nowej polityki kulturalnej, prowadząc w 1919 roku dwie szkoły malarskie w Jekaterynosławiu, a od 1920 kolejną placówkę o szczeblu podstawowym w Piotrogrodzie. W tym samym czasie zdecydował się kontynuować własne studia w tamtejszej akademii. Zetknął się wówczas z twórcami modernistycznego teatru: Wsiewołodem Meyerholdem, Konstantinem Stanisławskim, Jewgienijem Wachtangowemi Aleksandrem Benois, którego córkę poślubił.

Od 1925 roku mieszkał w Paryżu, gdzie związał się z bohemą skupioną wokół słynnej pracowni La Ruche na wzgórzu Montparnasse. Oprócz Łotysza (który zromanizował zapis swego nazwiska) mieszkali tam między innymi Amadeo Modigliani, Chaim Soutine, Marc Chagall, Constantin Brâncuşi, Fernand Léger i Marie Laurencin.

W malarstwie Chapira odbiły się szczególnie ekspresjonistyczne tendencje tego kręgu, uważającego się za spadkobiercę van Gogha. O tej duchowej spuściźnie świadczy zwłaszcza martwa natura z rozsypanymi książkami, wskazująca tytułem na dwa ukazane tu klasyczne już wizerunki: młodzieńczy „Autoportret” Rembrandta (1630, Nationalmuseum, Sztokholm) oraz słynny „Autoportret z zabandażowanym uchem i fajką” van Gogha (1889, Stavros Niarchos Collection, Ateny). W ten sposób dzieło holenderskiego mistrza – zapośredniczone pracą innego artysty – znów znalazło się w szczecińskim muzeum.

/dr Szymon Piotr Kubiak
 

Wybrane prace artysty: